Dit is de eerste blog van een serie blogs over de taken van de in een testament benoemde executeur. In de eerste blog zal in kaart worden gebracht wat zijn taken zijn, om in de volgende blogs meer de diepte in te gaan.
Wat doet een executeur precies?
- begrafenis regelen (één ster of begrafenis executeur);
- goederen der nalatenschap beheren en schulden van de nalatenschap voldoen (twee sterren of beheer executeur), over deze executeur wil ik het hebben.;
- beheren en daarna verdelen (drie sterren executeur of executeur-bewindvoerder).
Hoe komt hij “in functie”
De executeur wordt genoemd in het testament, maar is pas executeur als hij zijn functie aanvaardt. Dat wordt vastgelegd in de verklaring van erfrecht of de verklaring van executele.
Dat is vooral van belang voor 2 en 3 sterren executeurs.
Na aanvaarding functie is de executeur privatief bevoegd. Dat wil zeggen dat de erfgenamen niets meer te vertellen hebben. De executeur moet de erfenis beheren en de schulden betalen.
Hoe gaat hij te werk?
De executeur maakt met “bekwame spoed”, in goed Nederlands “as soon as possible”, een boedelbeschrijving, dat is een lijst van bezittingen en schulden van de nalatenschap.
Hier komt de eerste hobbel: hoe bepaalt hij de nalatenschap van een gehuwde erflater die in gemeenschap van goederen of op huwelijksvoorwaarden met een verrekenbeding is gehuwd? De executeur zal dan eerst, met de langstlevende echtgenoot de huwelijksgemeenschap moeten verdelen of met de langstlevende moeten verrekenen op een wijze zoals in de huwelijksvoorwaarden is bepaald.
Dan de tweede hindernis: stel dat een van de nakomelingen van de erfgenaam onterfd is en een beroep doet op zijn legitieme portie. Dan heeft die persoon (legitimaris) recht op alle bescheiden die hij nodig heeft om de omvang van zijn legitieme portie te berekenen 4:78 BW.
Volstaat dan een boedelbeschrijving? Nee! Voor de berekening van de legitieme portie tellen ook giften mee. En die staan niet in een boedelbeschrijving, want die zijn bij leven gegeven (in de regel). In beginsel gaat hem om giften die in de vijf jaar voorafgaand aan het overlijden zijn gedaan, maar als het gaat om giften aan de kinderen gelden ook oudere giften dan vijf jaar voor het overlijden gedaan.
De vraag rijst of het in kaart brengen van de giften de verantwoordelijkheid van de executeur is.
Ik denk van wel, immers, als er een beroep op de legitieme portie wordt gedaan is dat een schuld van de nalatenschap aan de legitimaris. Om de omvang van die schuld te bepalen moeten dan de giften in kaart worden gebracht (4:7 lid 1 BW). Natuurlijk kan de executeur bij de langstlevende te rade gaan; voor giften geldt immers in veel gevallen dat de toestemming van de echtgenoot vereist is.
Want wat is nu een boedelbeschrijving en wanneer is die correct:
Een boedelbeschrijving is een opstelling van de bezittingen en de schulden van de erflater. Voor de opstelling zelf wordt geen specifieke vorm voorgeschreven.
Een aangifte erfbelasting kan al een correcte boedelbeschrijving opleveren, aldus Gerechtshof Arnhem Leeuwarden in een arrest van 6 oktober 2016.
Wat zijn de taken?
- Schulden betalen. Stel nu dat het liquide vermogen daarvoor onvoldoende is. Dat moet de executeur een bestanddeel van de erfenis te gelde maken om de schuld te betalen. In de wet staat dat hij hiervoor in overleg moet treden met de erfgenamen. Deze verplichting kan worden uitgesloten bij testament.
- Wat nu als de erfgenamen het niet eens zijn? Dan dient de executeur de erfgenaam de gelegenheid te geven de kantonrechter te verzoeken te beslissen welk goed te gelde moet worden gemaakt.
- Uitvoeren testamentaire lasten. Daar ga ik nu even niet op in.
- Nalatenschap beheren. Ook hier weer een aandachtspunt voor de executeur. Wat te doen met een effectenportefeuille? Moet die met het oog op koersrisico’s direct verkocht worden of mag de executeur daar een andere beslissing in nemen. Als er onvoldoende liquide vermogen is om de schulden, waaronder ook de erfbelasting te voldoen zal er mogelijk verkocht moeten worden. Een zorgvuldige keuze welke effecten dan te gelde moeten worden gemaakt is geboden.
Natuurlijk verdient het aanbeveling om over de keuze van de te verkopen aandelen en, als verkoop niet nodig is over de vraag of ze moeten worden verkocht zo snel mogelijk overleg te voeren met de erfgenamen. Maar die zitten niet altijd op een lijn.
Is er aanleiding voor aansprakelijkheid van de executeur in geval van scherpe koersdaling? Kort gezegd alleen als er sprake is van onzorgvuldig handelen door de executeur, waarbij de persoon van de executeur en diens kennis en ervaring een rol spelen. Voor een professionele executeur ligt de lat hoger dan voor een goedwillende buurman.
Hoe komt er een einde aan de executele?
- doordat de executeur zijn werkzaamheden heeft voltooid. Dat is als de boedelbeschrijving is gemaakt en de schulden, waaronder de erfbelasting zijn betaald;
- door tijdsverkoop indien hij voor een bepaalde tijd is benoemd;
- door zijn dood;
- doordat de nalatenschap moet worden vereffend;
- door ontslag door de kantonrechter.
In het volgende blog komt onder meer aan de orde hoe de executele precies eindigt en wat de erfgenamen kunnen doen als ze ontevreden zijn over de executeur.
